Η τέχνη της αποχής από την ανάγνωση κατά τον Schopenhauer

Μικρό βιβλιαράκι μόλις 29 σελίδων, το νούμερο 10β της συμπαθέστατης σειράς της Άγρας, «ο άτακτος λαγός» και με καλό μέγεθος γραμματοσειράς το οποίο είναι σημαντικό τόσο για τον Schopenhauer όσο και για όλους εμάς που μεγαλώνουμε. Θα ήθελα εδώ να αναφέρω πόσο δύσχρηστη και ακαλαίσθητη και παλιακιά είναι η ιστοσελίδα τους, κάτι που δεν ταιριάζει στη συγκεκριμένη ανάρτηση αλλά ήθελα να το πω. Τόσα λεφτά βγάζουν, έναν web designer δεν μπορούν να πάρουν; Τέλος πάντων, ας μπούμε στο θέμα μας:

Το πολύ διάβασμα αποβλακώνει! Έτσι, λέει ο Schopenhauer, εμείς οι διαβαστεροί χάνουμε τη δυνατότητα να σκεφτόμαστε μόνοι μας. Θυμίζει κάτι παλιές νοοτροπίες κάποιων ανθρώπων που βλέπουν κόσμο να διαβάζει και λένε: καλέ, αυτός θα χαζέψει από το πολύ διάβασμα. Προκλητική δήλωση. Τη βελτιώνει λιγάκι λέγοντας παρακάτω ότι πρέπει να κάνουμε κενά ανάμεσα στην ανάγνωση για να απορροφούμε ό,τι διαβάσαμε και να ριζώσουν τα νοήματα μέσα μας. Ούτε καν ένας συγγραφέας δεν πρέπει να διαβάζει συνέχεια παρά μόνο ενώ η αγαπημένη Ούρσουλα Λεγκέν συστήνει "βουλιμική" ανάγνωση. Εγώ την Ούρσουλα θα πιστέψω.  

Στη συνέχεια αναφέρεται στο αναρίθμητο πλήθος κακών βιβλίων που υπάρχουν, αλλά ποιος είναι αυτός που αποφασίζει ποια είναι τα κακά βιβλία; Αυτά, λοιπόν, τα «κακά βιβλία» είναι άχρηστα και βλαβερά και έχουν σκοπό το χρήμα και τη δόξα μόνον. Ένα κόλπο να χειραγωγούν ολόκληρο των εκλεπτυσμένο κόσμο και, ωραία τα λέει εδώ, έχουν εκπαιδεύσει τους πάντες να διαβάζουν όλοι συγχρόνως το ίδιο βιβλίο, ώστε να έχουν τροφή για συζήτηση στους κύκλους τους. Τρανό παράδειγμα, θα πω εγώ, το Fifty shades of Grey ή στα ελληνικά δεδομένα Το δώρο του προσφάτως συλληφθέντος Ξενάκη. Κανένα από τα δύο δεν έχω διαβάσει αλλά και τα δύο τα έχω ξεφυλλίσει γιατί όπως λέει έχουν συνωμοτήσει συγγραφείς, εκδότες, βιβλιοκριτικοί και βιβλιοπώλες να βρίσκονται παντού μπροστά μας. Από την άλλη σε κάποιους άρεσαν. Κακό είναι αυτό; Μεγάλη κουβέντα. Σε κάθε εποχή κάποια βιβλία είναι της μόδας, λέει ούτε λίγο ούτε πολύ, και ο κόσμος αναλώνεται σε αυτά αντί να διαβάζει τα κλασικά αριστουργήματα ίσως άλλων εποχών. Άρα, καταλήγει, η λύση είναι η αποχή από την ανάγνωση! Πάλι προκαλεί. Αυτό που εννοεί είναι αποχή από τη μόδα και τα βιβλία που κυριαρχούν και να διαβάζουμε μόνο αυτά των μεγάλων μυαλών. «Τα κακά βιβλία είναι δηλητήριο για τη νόηση». Έχει δίκιο στο ότι η ζωή είναι μικρή και δεν έχουμε χρόνο για όλα τα βιβλία οπότε πρέπει να διαβάζουμε μόνο τα καλά. Ναι, βρε Arthur, αλλά καμιά φορά την πατάμε, για να ευχαριστήσουμε έναν φίλο που μας έκανε δώρο μια πατάτα, για να έχουμε άποψη για κάτι επίκαιρο, γιατί δεν υπήρχε κάτι άλλο στη δανειστική βιβλιοθήκη των διακοπών μας, γιατί απλώς αυτή τη βλακεία θέλαμε εκείνη τη στιγμή να διαβάσουμε, ε μα πια!

Έχει μια μανία και λύσσα με αυτά των κλασικών. Αυτούς να διαβάζουμε και όχι σύγχρονα βιβλία που μιλάνε για αυτούς όπως κάνει το «ηλίθιο κοινό». Έχει μια εμμονή με τους αρχαίους κλασικούς, τη γλώσσα και το μυαλό τους και την εκφράζει με υπερβολές όπως ότι αυτά σβήνουν τη δίψα μας ωσάν τα καθάρια νερά της ορεινής πηγής. Διακρίνει τη μόνιμη και την εφήμερη λογοτεχνία. Δώδεκα έργα ανά αιώνα μπορεί να παράξει η Ευρώπη που θα μείνουν  και θα είναι μόνιμα και όλα τα άλλα απλώς κάνουν θόρυβο αλλά ξεχνιούνται. Δώδεκα μου φαίνονται πολύ λίγα, αγαπητέ Arthur και θα διαφωνήσω.

Στη συνέχεια ασχολείται με το αιώνιο πρόβλημα του χρόνου που δεν είναι αρκετός. Μιλάει για ένα σύστημα ιδεών που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν και γι’ αυτό δεν αφομοιώνουν ό,τι διαβάζουν. Τονίζει τη σημασία της δεύτερης ανάγνωσης των σημαντικών βιβλίων. Καλά τα λέει εδώ αλλά προσωπικά ελάχιστα βιβλία έχω διαβάσει δις και αυτό τελευταία κατά λάθος. Μου συνέβη όμως την προηγούμενη βδομάδα με ένα εξαιρετικό βιβλίο του Georges Simenon που το βρήκα στη βιβλιοθήκη του πατέρα μου, το διάβασα με μεγάλη χαρά και όταν γύρισα σπίτι μου, βρήκα ένα αντίγραφο και στη δικιά μου βιβλιοθήκη που μέσα είχα σημειώσει ότι το διάβασα τέσσερα χρόνια νωρίτερα και ευτυχώς πάλι μου είχε αρέσει. Άρα, δεν το είδα υπό διαφορετικό φως ούτε με αλλιώτικη διάθεση μάλλον απλά πέρασα καλά λίγες ώρες και πάλι. Ευτυχώς δεν ήταν μεγάλο. Δεν πειράζει… Παρακάτω λέει ότι είναι θεμιτό να διαβάζουμε βιβλία συγγραφέων που δεν θα θέλαμε να συναναστραφούμε. Το επιχείρημα είναι ότι από το έργο του όλο και κάτι μπορούμε να κερδίσουμε ενώ από τη πρόσωπο με πρόσωπο συνάντηση μάλλον όχι. Δεν κατάλαβα πολύ καλά τη λογική του αλλά θα την κρατήσω για περιπτώσεις όπως του Χωμενίδη (ας μην ξαναμιλήσω για την Σώτη εδώ αφού έχω απαρνηθεί το έργο της έτσι κι αλλιώς).

Στη συνέχεια αναπτύσσει μια θεωρία ότι σχεδόν κάθε τριάντα χρόνια το επιστημονικό, λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό πνεύμα των καιρών καταρρέει. Αυτό σημαίνει ότι το έχω ήδη δει μία φορά τουλάχιστον να καταρρέει και θα το ξαναδώ, ελπίζω. Αλλά πότε ήταν, πού, είναι η τραπ αυτό που θα φέρει την κατάρρευση, είναι η Δημουλίδου, δεν καταλαβαίνω! Μετά κάνει μια φιλοσοφική ανάλυση που λίγο με έχασε αλλά φιλόσοφος είναι ο άνθρωπος, τι να κάνει. Καταλήγει με την τραγική ιστορία της λογοτεχνίας εννοώντας όλους εκείνους τους συγγραφείς και καλλιτέχνες που παραγνωρίστηκαν στον καιρό τους, έζησαν μέσα στη φτώχεια κ.λπ. και αναγνωρίστηκαν ως σπουδαίοι πολύ μετά τον θάνατό τους. Λέει πως οι σπουδαίοι δεν συμμετέχουν στην πλανητική τροχιά κάθε εποχής που είναι γεμάτη λαθεμένες διαδρομές αλλά απέχουν και γι’ αυτό και δεν επιδοκιμάζονται από τους σύγχρονούς τους.

Ωραία τα λέει γενικώς αλλά λίγο αφοριστικά σαν να κατέχει την απόλυτη γνώση και τη σωστότερη σκέψη. Πεσιμιστής φιλόσοφος με κακές οικογενειακές σχέσεις, τι περιμένεις; Κάποτε η μανούλα του του έγραψε ένα γράμμα που του έλεγε ότι είναι ένα βάρος και αφόρητο να ζει κανείς μαζί του! Προφανώς είχε τα προβληματάκια της κι αυτή αλλά όλο και κάτι κουσουράκια θα του άφησε και του Arthur, ίσως με το μικρότερο από αυτά το μισογυνισμό του.