Το χάρτινο σπίτι - Carlos Maria Dominguez

Θα μπω κατευθείνα στο θέμα όπως άλλωστε κάνει κι ο συγγραφέας και ίσως γι' αυτό καταφέρνει να τα πει όλα σε 107 μόλις σελίδες. Η Μπλούμα έκανε τη διατριβή της στον Τζόζεφ Κόνραντ. Ο αφηγητής μας παραλαμβάνει ένα αντίγραφο της Γραμμης της Σκιάς με ίχνη τσιμέντου στο εξώφυλλο, που η Μπλούμα δύο χρόνια πριν το θάνατό της είχε δώσει σε κάποιον και τώρα της το επέστρεφε. Με αφορμή αυτό ξεκινάει ένα ταξίδι αναζήτησης του αποστολέα του βιβλίου αλλά ταυτόχρονα και ένα μυθιστόρημα για την αγάπη προς τα βιβλία, την επίδραση που μπορούν να έχουν στη ζωή μας αλλά και για πιο πρακτικά ζητήματα όπως τα προβλήματα χωροταξίας και οργάνωσης μιας βιβλιοθήκης. Το χάρτινο σπίτι τα συνδυάζει όλα και γι' αυτό είναι από τα καλύτερα βιβλιοφιλικά μυθιστορήματα.

Έχει τύχει να διαβάζω περπατώντας στο δρόμο κυρίως όταν ήταν τόσο καλό ένα βιβλίο που δεν μπορούσα να το αφήσω βγαίνοντας από το μετρό, αλλά γρήγορα συνειδητοποιούσα ότι ήταν επικίνδυνο για μένα κι ίσως φαινόταν επιτηδευμένο ή αστείο για τους γύρω μου και σταματούσα. Τίποτα από αυτά δεν σταμάτησε τη Μπλούμα που είχε πέσει με τα μούτρα στη συλλογή ποιημάτων της Έμιλυ Ντίκινσον κι έτσι τη χτύπησε θανατηφόρα ένα αυτοκίνητο.

Το βιβλίο μας πηγαίνει από το Κέιμπριτζ, στο Μπουένος Άιρες κι από κει στο Μοντεβιδέο με ενδιάμεσο σταθμό το Μοντερρέι του Μεξικού. Κάπου εκεί ανάμεσα ο αφηγητής μάς λέει πως δεν μπορεί να ξεφορτωθεί βιβλία που είναι πολύ πιθανό να μην ξανανοίξει για πάρα πολλά χρόνια ή και ποτέ. Είναι στιγμές της ζωής μας ή εικόνες ή απλώς κάποιο συναίσθημα που προκαλούν με το που τα κοιτάμε ή «μια αλλοτινή και χαμένη ίσως συγκίνηση». Εννοείται πως υπάρχουν πολλά τέτοια βιβλία και στη δική μου βιβλιοθήκη: Πώς θα μπορούσα ποτέ να δώσω τα βιβλία που τα βλέπω και θυμάμαι τη γιαγιά μου να τα διαβάζει ή ακόμα περισσότερο αυτά που η ίδια είχε βιβλιοδέσει νεότερη ή το βιβλίο του Αδαμάντιου Λεμού που τόσο η μαμά μου αγαπούσε την κόρη του. Πολλές, πολλές οικογενειακές ιστορίες σε κάθε βιβλιοθήκη.

Ο Μπράουερ (ο αποστολέας της Γραμμής της Σκιάς) και ο Ντελγάδο είναι δύο βιβλιόφιλοι βιβλιοφάγοι με εντελώς διαφορετική συμπεριφορά αλλά με χιλιάδες τόμους και οι δύο στην κατοχή τους. Ο πρώτος γεμίζει κάθε σπιθαμή του σπιτιού του και αγοράζει συνέχεια χωρίς όμως να τα πολυφροντίζει και σημειώνει και πάνω τους όσο διαβάζει. Ο δεύτερος ξοδεύει στη συντήρηση πολλά, βάζει τζαμάκια στις βιβλιοθήκες και εντομοαπωθητικό στις παραγγελίες της ξυλείας και όσο τα διαβάζει σημειώνει σε ξεχωριστά χαρτιά που μετά τα πετάει γιατί θεωρεί πως δεν θα ενδιαφέρουν κανέναν άλλον. Η ακόμα μεγαλύτερη απογοήτευση -από το ότι δεν σημειώνει στα βιβλία του- έρχεται όταν μαθαίνουμε ότι δεν ζει καν μαζί τους για να μη λερωθούν από τη ζωή του σπιτιού. Σαφώς τείνω προς τον πρώτο αρχικά αλλά λίγο παρακάτω διαβάζω ότι ο Μπράουερ είχε άπειρα ζωύφια στις βιβλιοθήκες του και αλλάζω γνώμη. Είχε ψαράκι (ένα σιχαμένο εξάποδο έντομο), σκόρο, σκόνη και αράχνες, εγώ προς το παρόν στα λιγοστά βιβλία μου μόνο σκόνη… πάλι καλά!

Ο Μπράουερ ένιωσε το βάρος των ατελείωτων βιβλίων του όταν έπρεπε να μετακομίσει. Ενώ εγώ που είχα στην κατοχή μου μία περίοδο γύρω στα 200 μόνο βιβλία και μετακόμισα 3 φορές μέσα σε τέσσερα χρόνια, ανυπομονούσα να τα βάλω κάθε χρόνο στα κουτάκια τους και μετά να τα ξεσκονίσω και να τα τακτοποιησώ στο καινούριο τους σπίτι. Στα πολλά βιβλία λέει ο ήρωας το αρχείο είναι απαραίτητο. Εγώ θα προσθέσω και στα λίγα, γιατί όχι, μάρτυρας το excelάκι μου σε γραμματοσειρά comic sans κι ας με κοροϊδεύουν κάποιοι. Είναι κι αυτός άλλος ένας που δεν βάζει στο ίδιο ράφι δύο μαλωμένους συγγραφείς. Ο Μπόρχες και ο Λόρκα μακριά ο ένας από τον άλλο όπως και ο Σαίξπηρ με τον Μάρλοου. Ο Μάρτιν Έιμις μακριά από τον Τζούλιαν Μπαρνς και ο Βάργκας Λιόσα ούτε που να βλέπει τον Μάρκες. Στη δική μου βιβλιοθήκη μεσολαβούν 9 βιβλία ανάμεσα στον Έιμις και τον Μπαρνς, είναι άραγε αρκετά;

Το μεγαλόπνοο και χρονοβόρο έργο της καταγραφής των 20.000 ψαροφαγωμένων τόμων του Μπράουερ καταστρέφεται από μια φωτιά, έναν από τους μεγάλους εφιάλτες των βιβλιοφάγων και προφανώς όλων των ανθρώπων. Παρατάει το πλάνο της καταγραφής, πουλάει το σπίτι του και πάει στο Μεξικό, όπου γνωρίζει την Μπλούμα και ξεκινάει κι η ιστορία με τη Γραμμή της Σκιάς. Μετά αποφασίζει να εγκατασταθεί στην Λα Παλόμα, στη μέση του πουθενά και φορτηγά ολόκληρα μεταφέρουν το θησαυρό του. Εκεί, στις όχθες της λίμνης χτίζει την καλύβα του από αυτά. Εδώ μπορούμε να σκεφτούμε την τεράστια χρηστική αξία του βιβλίου που μπορεί να λειτουργήσει σαν μαξιλάρι στη σκηνή του κάμπινγκ, σαν σφήνα για την πόρτα που δεν κάθεται με τίποτα ανοικτή, σαν ανυψωτικό στήριγμα για το λάπτοπ, σκαλοπάτι για τα ψηλότερα ράφια, ισιωτικό για την καινούρια αφίσα μέχρι τελικά και ως τούβλο για τον ήρωα του Χάρτινου Σπιτιού. Τσιμεντώθηκαν τα βιβλία σαν τη γυναίκα του πρωτομάστορα. Το λέει ο τίτλος του βιβλίου, το λέει κι ο ίδιος ξεκάθαρα: «Τα βιβλία είναι το σπίτι μου». Τελικά ψάχνοντας τη Γραμμή της Σκιάς να τη στείλει πίσω στη Μπλούμα που τη χρειάζεται για τη διατριβή της, καταστρέφει το σπίτι του και αποχαιρετά οριστικά όλα του τα βιβλία.

Πολύ ωραίο μυθιστόρημα, βιβλιοφιλικό, μυστηριώδες. Είναι μόνο 107 σελίδες και διαβάζεται εύκολα αν και εννοείται πως για άλλη μία φορά τα πολλά ονόματα που αναφέρει μπορεί λίγο να κουράσουν. Δημιουργείται μία ατμόσφαιρα μυστηρίου και ως αναγνώστης έχεις λίγη αγωνία πού στο καλό είναι ο Μπράουερ και γιατί υπάρχει αυτό το τσιμέντο στη Γραμμή της Σκιάς! Το μέγεθός του είναι ό,τι πρέπει και αν και μπορεί να μοιάσει κάπως βιαστικό το κλείσιμο εγώ θεωρώ πως ό,τι έχει να πει το λέει, δεν θέλει να μας αναλύσει παραπάνω την ψυχοσύνθεση του Μπράουερ. Είναι μυθιστόρημα που δεν έχει σκοπό να πείσει τον αναγνώστη να διαβάζει, απλά σε βάζει σε αυτόν τον κόσμο που τα βιβλία είναι για κάποιους ανθρώπους η ίδια τους η ζωή ή ο θάνατός τους.