Σκέψη του Perec / Ταξινόμηση των πάντων / 19 χρόνια και 9 μήνες από τον θάνατό του

O Georges Perec είναι μια σχετικά πρόσφατη ανακάλυψή μου και έχει εξελιχθεί σε έναν από τους αγαπημένους μου συγγραφείς της τελευταίας περιόδου... Έτσι είχα ξεκινήσει να γράφω αυτό το κείμενο το 2010 και για κάποιο λόγο ποτέ δεν το τελείωσα μέχρι τώρα, 11 χρόνια μετά. Έλεγα λοιπόν… Ξεκίνησα το πρώτο (για μένα) βιβλίο του κάνοντας διακοπές στη Μυτιλήνη το καλοκαίρι του 2009 με παρέα καλών φίλων. Ποιο παπάκι με νικέλινο τιμόνι στο προαύλιο; Από μόνος του ο τίτλος είναι αρκετός για να θέλει κανείς να διαβάσει αυτό το εξαιρετικό βιβλίο. Παρ’ όλα αυτά, η φίλη Ελίζα είχε αντίρρηση (και δίκιο είχε) ως προς τη ελληνική μετάφραση του γαλλικού τίτλου σχετικά με το “velo” και το «παπάκι» αλλά αυτά είναι λεπτομέρειες και γενικώς θεωρώ πως και η Λίζυ Τσιριμώκου και κυρίως ο Αχιλλέας Κυριακίδης έχουν κάνει εξαιρετική δουλειά στην περίπτωση του Perec.

Λίγα λόγια για τον Georges: 

Συμπαθέστατος δεν φαίνεται; Είναι που προσωπικά μου αρέσουν και τα τριχωτά πρόσωπα αλλά όπως και να το κάνουμε φαίνεται πολύ γλυκός και προσηνής! Δεν ήταν μόνο συγγραφέας, έγραφε έργα για το ραδιόφωνο αλλά και σκηνοθετούσε ταινίες ενώ το καλύτερο που έχω να πω είναι ότι από το 1976 και μετά (δηλαδή όχι και πάρα πολύ μια και πέθανε το 1982) έφτιαχνε τα σταυρόλεξα για το εβδομαδιαίο περιοδικό Le Point κάτι παρόμοιο με το αμερικάνικο Newsweek!

Γεννήθηκε στις 7 Μαρτίου του 1936 και πέθανε μόλις 45 ετών ο άμοιρος. Ξεκίνησε τη ζωή του στο Παρίσι, παιδί πολωνοεβραίων που είχαν εξαιρετικά κακή μοίρα, θάνατος στο μέτωπο για τον πατέρα και στο Άουσβιτς για τη μητέρα και έτσι ο Georges μεγάλωσε με τους θείους του. Πέρασε από τη Σορβόννη σπουδάζοντας, έκανε το χρέος του στην πατρίδα πηγαίνοντας στο στρατό, παντρεύτηκε την αγαπημένη του Paulette Petras, αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει σε ηλικία 25 ετών και τελικά πέθανε πρεσβύωπας και με καρκίνο στον πνεύμονα στα 45.

Όσον αφορά αυτό καθαυτό τον τρόπο γραφής του, είναι γεμάτος λογοπαίγνια και άρα άμεσα αναγνωρίσιμος. Μέγας ουλιπογράφος, σημαντικό μέλος αυτής της γαλλόφωνης κυρίως ομάδας λογοτεχνών και μαθηματικών που πειραματιζόταν στη λογοτεχνία. Ένα από τα παιχνίδια του ήταν αυτό του constrained writing - τεχνική γραφής όπου ο συγγραφέας πρέπει να υποτάσσεται σε συγκεκριμένους κανόνες. Το έργο του La disparition είναι ένα λειπόγραμμα (ή λιπόγραμμα) αφού μέσα σε 300 σελίδες δεν υπάρχει ούτε μία φορά το γράμμα e, πράγμα που φαντάζει εξαιρετικά δύσκολο στη γαλλική γλώσσα. Σε άλλο βιβλίο του το e είναι το μόνο φωνήεν που χρησιμοποιείται –  λογικό που αυτά δεν έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά.

Το τελευταίο μου ανάγνωσμα και η αφορμή για να ολοκληρώσω αυτό το μίνι αφιέρωμα είναι το Σκέψη/Ταξινόμηση, μία συλλογή αυτοβιογραφικών δοκιμίων με λίστες, λίστες, λίστες! Όλοι τις κάνουμε. Για να πάμε στο σούπερ μάρκετ, να πάρουμε μια απόφαση ζυγίζοντας τα υπέρ και τα κατά, λίστα με βιβλία μέχρι και λίστα με λίστες. Άσε που εκτός απ’ το να τις φτιάχνουμε χρησιμοποιούμε και έτοιμες καθημερινά όπως τον τηλεφωνικό κατάλογο ή το λεξικό. Όλη αυτή η λεπτομερής καταγραφή και περιγραφή των πάντων ενώ φαντάζει βαρετή τελικά δεν είναι συνήθως. Ίσως γιατί ο τρόπος του Perec είναι απλός και άμεσος, και φυσικά γεμάτος χιούμορ. Μικρά κείμενα ευχάριστα και χαριτωμένα με τις άπειρες λίστες να φέρνουν για τον Perec μια ισορροπία στην άστατη και συγχυσμένη παιδική του ηλικία. L’ ordre dans le desordre που έλεγε κι η γιαγιά μου.

Ο ίδιος λέει ότι όλα τα βιβλία του είναι διαφορετικά και θέλει να γράψει όλα τα είδη που είναι δυνατόν να γραφτούν. Αν σκεφτούμε πόσο νέος πέθανε καλά τα πήγε παρ' όλο που δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει ποτέ το παζλ της λογοτεχνίας – εξ ου και το εξώφυλλο του βιβλίου. Περιγράφει την τετράχρονη εμπειρία του (ψυχ)ανάλυσης με πολλές σημαντικές και ασήμαντες φαινομενικά λεπτομέρειες που τελικά συνθέτουν ένα εκπληκτικό κείμενο όπου νιώθω ότι ξεγυμνώθηκε ο Georges μπροστά μου και έγινε φίλος μου. Στη συνέχεια ακολουθούν δύο κεφάλαια που η αλήθεια είναι πως μου φάνηκαν τα πιο βαρετά, το ένα με τη σχολική ύλη της Ιστορίας που εντάξει ειρωνεύεται ίσως τη στείρα αποστήθιση αλλά τα έχουμε ζήσει κι εμείς αυτά, γιατί να πρέπει να τα αναβιώσουμε; Στο δεύτερο καταγράφει 81 συνταγές μαγειρικής όλες παραλλαγές τριών ή τεσσάρων βασικών. Ε, μετά τη δέκατη κουράστηκα.

Το επόμενο -και αγαπημένο μου- αφορά το θέμα της ανάγνωσης και μόνο: «την πρόσληψη του κειμένου από τον αναγνώστη». Ξεκινά από όλα όσα αφορούν το σώμα: πώς λειτουργούν τα μάτια μας ως βασικό όργανο πρόσληψης, τι κάνουν τα χείλη και το στόμα που εγώ σε δυσνόητα κείμενα ακόμα σιγοψιθυρίζω τι διαβάζω κι ας είναι κάπως αγοραίο, όπως λέει. Μετά είναι τα χέρια που έχουν καταδικαστεί μόνο στο να γυρίζουν τις σελίδες ενώ παλιά… ένας μικρός ύμνος στο χαρτοκόπτη, αλλά το θέμα των ξακρισμένων σελίδων, όπως θα θυμάστε (ή μήπως όχι;), το έχουμε αναλύσει εγώ κι ο Χαράλαμπος Γιαννακόπουλος σε παλιότερη ανάρτηση. Τέλος, η στάση του σώματος όταν διαβάζουμε - έχω αλλάξει ήδη τρεις. Πολύ ωραία τα λέει σ’ αυτό το κεφάλαιο, χίλια μπράβο τού δίνω. Το πότε διαβάζουμε και πού (παντού) ενθαρρύνοντας τον αναγνώστη του να αφήσει την ανάγνωση να παρεισφρέει στις σχισμές της ενήλικης ζωής μας.

Στο έργο του ο Georges συνομιλεί συχνά με τους άλλους ουλιπογράφους είτε υπόδηλα είτε εντελώς φανερά αναφέροντας τον Καλβίνο και τον Queneau συχνά πυκνά στα κείμενά του. Δυστυχώς δεν έχω διαβάσει τους άλλους και δεν ξέρω αν κάνουν το ίδιο. Άρα στη λίστα μου με τα βιβλία προς ανάγνωση πρέπει να προσθέσω και κάποια έργα των άλλων δύο. Μα τι κούραση αυτή η καταγραφή, η κατηγοριοποίηση, η απογραφή των πάντων μα και τι ηδονή στη θέα τους!   

 

          Βιβλία του Georges Perec που έχουν εκδοθεί στα ελληνικά

• Τα πράγματα – Μια ιστορία της δεκαετίας του ’60 (εκδ. Χατζηνικολή, μτφρ: Δέσποινα Ψάλλη – το πρώτο του)
• Το υποσύνηθες (εκδ. Χατζηνικολή, μτφρ: Δημήτρης Ζορμπαλάς)
• Ζωή: Οδηγίες Χρήσεως (εκδ. Ύψιλον, μτφρ: Αχιλλέας Κυριακίδης)
• Ιδιωτική Πινακοθήκη: η ιστορία ενός πίνακα (εκδ. Ύψιλον, μτφρ: Αχιλλέας Κυριακίδης – εξαιρετικά βαρετό κατά τη γνώμη μου)
• Γ. Γ.: Μια περιπέτεια της δεκαετίας του ’60 (εκδ. Χατζηνικολή, μτφρ: Τερέζα Βεκιαρέλλη
• Ταξίδι στο χειμώνα (εκδ. Χατζηνικολή, μτφρ: Ιωάννα Κυριακοπούλου)
• Γεννήθηκα (εκδ. Χατζηνικολή, μτφρ: Ιωάννα Κυριακοπούλου)
• Η αύξηση (εκδ. Ύψιλον, μτφρ: Αχιλλέας Κυριακίδης – πολύ καλό!)
• Ποιο παπάκι με νικέλινο τιμόνι στο προαύλιο (εκδ. Ύψιλον, μτφρ: Αχιλλέας Κυριακίδης – εξαιρετικό!)
• Χορείες χώρων (εκδ. Ύψιλον, μτφρ: Αχιλλέας Κυριακίδης
• Cantatrix sopranica L. και άλλα επιστημονικά συγγράματα (εκδ. Χατζηνικολή, μτφρ: Μπερναντέτ Ντελαέ-Μαζαράκη, Μίρκα Σκάρα
• Σκέψη / ταξινόμηση (εκδ. Άγρα, μτφρ: Λίζυ Τσιριμώκου)
• Η τέχνη και ο τρόπος να προσεγγίσεις τον προϊστάμενο της υπηρεσίας σου για να του ζητήσεις αύξηση (εκδ. Καστανιώτης, μτφρ: Τούλα Τόλια – δηλαδή δεν είναι το ίδιο με την Αύξηση που έχει εκδοθεί από τις εκδόσεις Ύψιλον παραπάνω;)
• Έλις Άιλαντ (εκδ. Ύψιλον, μτφρ: Αχιλλέας Κυριακίδης
• Ένας άνθρωπος που κοιμάται (εκδ. Ύψιλον, μτφρ: Αχιλλέας Κυριακίδης)